درباره HSE
تاریخچه نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست :
در تاریخ 29/11/1380 وزیر محترم نفت با استقرار نظام مدیریت HSE در صنعت نفت موافقت نمودند و مقرر گردیدکه پس از بررسی منابع موجود در این خصوص، مدل و راهنمایی جهت استقرار نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در دستور کار شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانی قرار گیرد این در حالی بود که بیش از سه سال قبل مطالعات مذکور و انتخاب بهترین گزینه جهت استقرار سیستم کدیریت ایمن، اثربخش و کارا بطور غیر رسمی شروع شده بود. پس از مصوبه شوراء کمیتة کارشناسی و تخصصی ایمنی و آتش نشانی جهت انجام مطالعة گسترده در اسناد، سوابق و بررسی های دقیق نتایج تجربیات شرکت های نفتی بین المللی در زمینة استقرار نظام مدیریت HSE تشکیل گردید. نتایج بررسی مدلهای مختلف و مطالعات بعمل آمده توسط این کمیته منجر به انتخاب مدل انجمن بین المللی تولید کنندگان نفت و گاز (OGP) بعنوان مناسب ترین رویکرد شد. موضوع در سی و هفتمین جلسة شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانی تصویب گردید.
بدنبال آن موضوع طی نامه ای در تاریخ 24/12/1381 از سوی وزیر محترم وقت نفت جهت اجرای الزامات نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در تمامی سطوح صنعت نفت ابلاغ گردید. بررسی منابع و نیروی انسانی، ساختار سازمانی همچنین تسهیلات مورد نیاز از مواردی بود که به ترتیب در دستور کار قرار گرفت.
اولین نمودار سازمانی HSE را، در ابتدای سال 1383 شرکت ملی نفت ایران ابلاغ نمود. در تاریخ 5/5/1383 وزارت نفت نمودار سازمانی HSE را به تمامی سطوح صنعت نفت، وزارت نفت، شرکت های اصلی نفت، گاز ، پتروشی، پالایش و پخش و هر یک از شرکت های زیرمجموعه به تفکیک ابلاغ نمود.
از آن پس تاکنون تمامی شرکت های نفتی در راستای اهداف و خط و مشی تعیین شده حرکت نموده و با تلاش فراوان سعی بر انجام فعالیت ها و وظایف بر طبق روشهای اجرایی و دستورالعمل های کاری که در مرحلة طرح ریزی و با قبل از آن و بر اساس اصول HSE تهیه گردیده است، دارند.مدیریت بهداشت ایمنی و محیط زیست شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، در ادامه سیاست های این شرکت برای رسیدن به استانداردهای جهانی صنایع نفتی معتبر، توسعة پایدار، تولید روزآمد و خدمت مطلوب و به منظور تغییر نگرش و اصلاح دیدگاه های سنتی نسبت به حادثه در مجموعة خود از نیمة دوم سال 1383 تشکیل شده است. این تشکیلات که جایگزین ادارات ایمنی و آتش نشانی شده، هر چند که بسیار جوان و نوپا است، لیکن در دورة فعالیت کوتاه خود کارنامه ای پربار و تأثیری قابل توجه در مجموعه های عملیاتی بر جا گذاشته است. با نگاهی مختصر به عملکرد این مدیریت می توان به ژرفای تأثیرات کمّی و کیفی آن در ارتقاء سطح سلامت، ایمنی و بهداشت شرایط زیست محیطی مجموعه پالایش و پخش پی برد. میلیون ها نفر ساعت کار عملیاتی با حداقل حادثه در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، نتیجة تغییر نگرش در مدیریت ایمنی این شرکت است.همزمان با ابلاغ ساختار HSE، تبیین شرح وظایف، شرایط احراز مشاغل و جذب نیروهای انسانی مرتبط در سطح صنعت نفت آغاز گردید. مجموعه این فعالیت ها بیش از یکسال بطول انجامید.
عدم وجود پیشینه از تخصص های مرتبت خصوصاً در زمینة مدیریت یکپارچه HSE استقرار نظام مدیریت را با چالش و کاهش سرعت در پیشرفت برنامه ها خصوصاً مباحث کنترلی حوادث اعم از فوت، بیماریهای شغلی و آلودگیهای زیست محیطی مواجه نمود.
این مهم ضرورت تسریع در طرحریزی و اجرای دوره های آموزشی و افزایش مهارت کارکنان HSE را در همان مراحل اولیه استقرار، الزامی می نمود.تغییر نگرش سنتی در مباحث کنترل حوادث و تمهیدات پیشگیرانه در تمام طرحها و برنامه ها از برنامه های فرهنگی بود که بهدلیل ماهیت کار و تمرکز بر ایجاد رویکرد نوین در افراد، زمان بر بود اما برنامه ها در سالهای اولیه پایه ریزی شد.پرواضح است که بهبود فرهنگ از برنامه های زمان بر می باشد و در هیچ زمانی ایستایی ندارد تا نتایج مطلوب از طریق اثربخشی برنامه ها و دستیابی به اهداف HSE MS نمایان گردد. نتایج حاصله نیز مستمراً می بایست بهبود یابند. لذا شرکت ملی پالایش و پخش نیز از سال 1387 با تمرکز بر فرهنگ HSE پایه های نظام مدیریت HSE را تقویت نمود.تهیه دستورالعمل و روش های اجرایی تخصصی مورد نیاز، همچنین به روز نمودن مقررات، دستورالعمل ها و استانداردهای جاری از دیگر برنامه ها بود که در فاصلة زمانی کوتاهی می بایست در حد مطلوب طرحریزی و اجرا می شد. بنا به ضرورت کار از سال 1384 تاکنون بیش از 60 دستورالعمل و روش اجرایی تنها در وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش تهیه شده است. این در حالیست که در سال 1388 تهیه بیش از 300 دستورالعمل و روش اجرایی در دستور کار مدیریت HSE پالایش و پخش قرار گرفته است. بخش عمده از خدمات طرحریزی شده در شرکت ملی پالایش و پخش از سال 1388 بدلیل حجم زیاد، ضرورت تهیه در زمانی کوتاه و نیاز صنایع از طریق خدمات مشاوره های در دست اجرا قرار گرفته است.دستیابی به شرایط موجود در زمینه مدیریت HSE، مقایسة آماری (Bench Marking) ، تعیین فضاهای خالی (Gap Analysis)، تهیه طرح راهبردی و اثربخش (Road Map) از دیگر مواردی است که می بایست شرکت ها در کوتاه ترین زمان ئ بنحوی اثر بخش طرحریزی و ایجاد نمایند.
در حال حاضر با گذشت بیش از 4 سال از ابلاغیه های مذکور صنعت نفت با طرح و برنامه ریزیهای عمده برای سطوح مختلف کاری و با توجه به مشاغل موجود، درصدد تبیین شرح وظایف HSE برای کلیة سمت ها و تبیین نحوة درگیر شدن تمامی سطوح کاری می باشد. شناسایی فعالیت های بحرانی، تبیین نجوة دخالت کلیة واحدهای مستقر در شرکت ها جهت پیشگیری از وقوع حوادث و ساماندهی فعالیت ها با توجه به دخالت HSE در دیگر سازمانها از برنامه های دشوار و پیش روی مدیریت های HSE است که چنانچه بنحوی اثربخش اجرایی گردند می توان ادعا نمود تا حدودی در مباحث پیشگیرانه و کنترلی حوادث موفق بوده ایم.2- چراHSE MS :
بدنبال پیشرفت صنعتی و ورود ماشین آلات به عرصة زندگی افراد و پررنگ تر شدن نقش تجهیزات و دستگاهها در فرآیندهای کاری و افزایش تعامل انسانها با اجزای محیط های صنعتی سازمانها ، با چالش های جدید و مستمری در رابطه با موضوعات سلامت، ایمنی و بهداشت مواجه شدند، بطوریکه تنها رعایت قوانین قدیمی موجود برای رهایی سازمانها کافی بنظر نمی رسد، لذا برای نجات واعتلای سازمانها، نیروی انسانی، بقای محیط زیست و جلوگیری از خسارت وارده به تجهیزات و تأسیسات، مدیریت یکپارچة HSE برای خاتمه دادن به تمامی دغدغه های موجود پا به عرصة صنعت نهاد.
سیستم مدیریت HSE یک ابزار مدیریتی برای کنترل و بهبود عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست در همة برنامه های توسعه و پروژه های صنعتی یا تشکیلات سازمانی بوده است، با ایجاد بستر فرهنگی خلاق و نگرشی نو و سیستماتیک در راستای توسعة پایدار و کرامت انسان، بطور یکپارچه و با همگرایی و چیدمان هم افزای نیروهای انسانی و امکانات و تجهیزات و با استفاده از سیستم آموزش کارآمد، ممیزیهای دوره ای، ارزیابی، بهبود مستمر، موجب به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط و افزایش اثرات مطلوب آن از طریق تأمین ایمنی همه جانبة کلیه کارکنان و همکاران سازمان، تجهیزات و تأسیسات و به صفر رساندن حوادث و آسیب های ناسی از کار از طریق کنترل یا حذف شرایط ناایمن و ارتقاء سطح سلامت افراد از طریق اعمال راهکارهای کنترلی مدیریتی، مهندسی و اجرایی در کلیة سطوح سازمان و همچنین صیانت از محیط زیست به عنوان سرمایة بشریت می گردد.
گسترش مواد و تکنولوژی نوین گرچه رفاه را افزایش می دهد اما به موازات خود مخاطرات جدیدی را نیز پیش روی بشر قرار می دهد که غلبه بر آن نیازمند احساس مسئولیت همگانی در اجرای برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست برای محافظت از جان انسانها، محیط زیست و سرمایه های ملی می باشد. تکرا حوادث مشابه و ضعف در اثربخشی تمهیدات کنترلی مسئولین را برآن داشت تا با تأمل در طرح و برنامه های کنترل حوادث شرکتهای نفتی معتبر دنیا به تحقیق پیرامون علل موفقیت هر یک بپردازند. تجارب شرکت های نفتی موفق و معتبر در دنیا بیانگر تغییر نگرش واکنشی به نگرش پیشگرانه در برنامه های کنترلی حوادث بوده است. این نگرش آنها را به سمت ایجاد یکپارچگی در مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست سوق داده است.
با چنین رویکردی که در آن مدیریت ریسک را منوط به بررسی جنبه ها و مخاطرات بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی می دانستند قابلیت شرکت ها در مباحث مذکور افزایش یافت و نتایج رضایت بخش و مطلوبی را برای آنها فراهم آورد. در صنعت نفت نیز پس از بررسی عملکرد شرکت های موفقی نظیر Shell و Total همچنین نحوة مدیریت برنامه های مرتبط با کنترل حوادث، با این باور که ایجاد روندی سیستماتیک در وهلة اول و توسعه نگرش پیشگیرانه (Proactive) در مرحلة بعدی، صنایع ما را به طرح و برنامه های بهبود یافته و اثربخش با به کارگیری ابزارها و تکنولوژی نوین قادر خواهد ساخت به این عرصه وارد گردید.
الگو برداری از نظام مدیریت HSE شرکت های نفتی عضو OGP، بومی سازی مطالب با توجه به نوع صنعت و تسهیلات موجود با توجه به اصل همپایانی (Equifinality) صورت پذیرد. اصل همپایانی صراحتاً اعلام می نماید برای سرعت بخشیدن به برنامه ها و ایجاد جهش مؤثر در کارها می توان از تجارب موفق شرکت معتبر با عملکرد مشابه استفاده نمود.
امروزه در صنعت نفت ایران بینش و آمادگی برای مدیریت برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست بصورت یکپارچه ایجاد شده است. صنعت نفت بعنوان صنعتی استراتژیک در کشور، همواره در استفاده از معیارها و استانداردهای معتبر جهانی و به روز نمودن نظامهای مدیریتی پیشگام بوده و بر این اساس از حداکثر توان خود برای ایجاد محیط های کاری سالم و توسعة پایدار بهره گیری می نماید. نظام مدیریت یکپارچه بهداشت، ایمنی و محیط زیست در صنعت نفت مسیر دستیابی به اهداف را که همانا ایجاد محیط های کاری بدون حادثه، بدون آسیب و بدون آلاینده زیست محیطی است، کوتاه می نماید.
HSE ضمن کاهش هزینه ها و مخاطرات و افزایش ایمنی و فرصتها، امکان ممیزی یکپارچه و مطمئن را نیز فراهم می آورد. بدین ترتیب در کنار هم قرار گرفتن این سه مقوله تحت مدیریت یکپارچه، اثرات سینرژیک و هم افزایی قابل ملاحظه ای بر یکدیگر داشته و نتایج مثبت جمع جبری آن، به مراتب بیشتر از گذشته خواهد بود.
در تاریخ 29/11/1380 وزیر محترم نفت با استقرار نظام مدیریت HSE در صنعت نفت موافقت نمودند و مقرر گردید که پس از بررسی منابع موجود در این خصوص، مدل و راهنمایی جهت استقرار نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در دستور کار شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانی قرار گیرد این در حالی بود که بیش از سه سال قبل مطالعات مذکور و انتخاب بهترین گزینه جهت استقرار سیستم کدیریت ایمن، اثربخش و کارا بطور غیر رسمی شروع شده بود. پس از مصوبه شوراء کمیتة کارشناسی و تخصصی ایمنی و آتش نشانی جهت انجام مطالعة گسترده در اسناد، سوابق و بررسی های دقیق نتایج تجربیات شرکت های نفتی بین المللی در زمینة استقرار نظام مدیریت HSE تشکیل گردید. نتایج بررسی مدلهای مختلف و مطالعات بعمل آمده توسط این کمیته منجر به انتخاب مدل انجمن بین المللی تولید کنندگان نفت و گاز (OGP) بعنوان مناسب ترین رویکرد شد. موضوع در سی و هفتمین جلسة شورای مرکزی نظارت بر ایمنی و آتش نشانی تصویب گردید. بدنبال آن موضوع طی نامه ای در تاریخ 24/12/1381 از سوی وزیر محترم وقت نفت جهت اجرای الزامات نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در تمامی سطوح صنعت نفت ابلاغ گردید. بررسی منابع و نیروی انسانی، ساختار سازمانی همچنین تسهیلات مورد نیاز از مواردی بود که به ترتیب در دستور کار قرار گرفت. اولین نمودار سازمانی HSE را، در ابتدای سال 1383 شرکت ملی نفت ایران ابلاغ نمود. در تاریخ 5/5/1383 وزارت نفت نمودار سازمانی HSE را به تمامی سطوح صنعت نفت، وزارت نفت، شرکت های اصلی نفت، گاز ، پتروشی، پالایش و پخش و هر یک از شرکت های زیرمجموعه به تفکیک ابلاغ نمود. از آن پس تاکنون تمامی شرکت های نفتی در راستای اهداف و خط و مشی تعیین شده حرکت نموده و با تلاش فراوان سعی بر انجام فعالیت ها و وظایف بر طبق روشهای اجرایی و دستورالعمل های کاری که در مرحلة طرح ریزی و با قبل از آن و بر اساس اصول HSE تهیه گردیده است، دارند. مدیریت بهداشت ایمنی و محیط زیست شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، در ادامه سیاست های این شرکت برای رسیدن به استانداردهای جهانی صنایع نفتی معتبر، توسعة پایدار، تولید روزآمد و خدمت مطلوب و به منظور تغییر نگرش و اصلاح دیدگاه های سنتی نسبت به حادثه در مجموعة خود از نیمة دوم سال 1383 تشکیل شده است. این تشکیلات که جایگزین ادارات ایمنی و آتش نشانی شده، هر چند که بسیار جوان و نوپا است، لیکن در دورة فعالیت کوتاه خود کارنامه ای پربار و تأثیری قابل توجه در مجموعه های عملیاتی بر جا گذاشته است. با نگاهی مختصر به عملکرد این مدیریت می توان به ژرفای تأثیرات کمّی و کیفی آن در ارتقاء سطح سلامت، ایمنی و بهداشت شرایط زیست محیطی مجموعه پالایش و پخش پی برد. میلیون ها نفر ساعت کار عملیاتی با حداقل حادثه در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، نتیجة تغییر نگرش در مدیریت ایمنی این شرکت است. همزمان با ابلاغ ساختار HSE، تبیین شرح وظایف، شرایط احراز مشاغل و جذب نیروهای انسانی مرتبط در سطح صنعت نفت آغاز گردید. مجموعه این فعالیت ها بیش از یکسال بطول انجامید. عدم وجود پیشینه از تخصص های مرتبت خصوصاً در زمینة مدیریت یکپارچه HSE استقرار نظام مدیریت را با چالش و کاهش سرعت در پیشرفت برنامه ها خصوصاً مباحث کنترلی حوادث اعم از فوت، بیماریهای شغلی و آلودگیهای زیست محیطی مواجه نمود. این مهم ضرورت تسریع در طرحریزی و اجرای دوره های آموزشی و افزایش مهارت کارکنان HSE را در همان مراحل اولیه استقرار، الزامی می نمود. تغییر نگرش سنتی در مباحث کنترل حوادث و تمهیدات پیشگیرانه در تمام طرحها و برنامه ها از برنامه های فرهنگی بود که بهدلیل ماهیت کار و تمرکز بر ایجاد رویکرد نوین در افراد، زمان بر بود اما برنامه ها در سالهای اولیه پایه ریزی شد. پرواضح است که بهبود فرهنگ از برنامه های زمان بر می باشد و در هیچ زمانی ایستایی ندارد تا نتایج مطلوب از طریق اثربخشی برنامه ها و دستیابی به اهداف HSE MS نمایان گردد. نتایج حاصله نیز مستمراً می بایست بهبود یابند. لذا شرکت ملی پالایش و پخش نیز از سال 1387 با تمرکز بر فرهنگ HSE پایه های نظام مدیریت HSE را تقویت نمود. تهیه دستورالعمل و روش های اجرایی تخصصی مورد نیاز، همچنین به روز نمودن مقررات، دستورالعمل ها و استانداردهای جاری از دیگر برنامه ها بود که در فاصلة زمانی کوتاهی می بایست در حد مطلوب طرحریزی و اجرا می شد. بنا به ضرورت کار از سال 1384 تاکنون بیش از 60 دستورالعمل و روش اجرایی تنها در وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش تهیه شده است. این در حالیست که در سال 1388 تهیه بیش از 300 دستورالعمل و روش اجرایی در دستور کار مدیریت HSE پالایش و پخش قرار گرفته است. بخش عمده از خدمات طرحریزی شده در شرکت ملی پالایش و پخش از سال 1388 بدلیل حجم زیاد، ضرورت تهیه در زمانی کوتاه و نیاز صنایع از طریق خدمات مشاوره های در دست اجرا قرار گرفته است. دستیابی به شرایط موجود در زمینة مدیریت HSE، مقایسة آماری (Bench Marking)، تعیین فضاهای خالی (Gap Analysis)، تهیه طرح راهبردی و اثربخش (Road Map) از دیگر مواردی است که می بایست شرکت ها در کوتاه ترین زمان ئ بنحوی اثر بخش طرحریزی و ایجاد نمایند. در حال حاضر با گذشت بیش از 4 سال از ابلاغیه های مذکور صنعت نفت با طرح و برنامه ریزیهای عمده برای سطوح مختلف کاری و با توجه به مشاغل موجود، درصدد تبیین شرح وظایف HSE برای کلیة سمت ها و تبیین نحوة درگیر شدن تمامی سطوح کاری می باشد. شناسایی فعالیت های بحرانی، تبیین نجوة دخالت کلیة واحدهای مستقر در شرکت ها جهت پیشگیری از وقوع حوادث و ساماندهی فعالیت ها با توجه به دخالت HSE در دیگر سازمانها از برنامه های دشوار و پیش روی مدیریت های HSE است که چنانچه بنحوی اثربخش اجرایی گردند می توان ادعا نمود تا حدودی در مباحث پیشگیرانه و کنترلی حوادث موفق بوده ایم. 2- چراMS HSE : بدنبال پیشرفت صنعتی و ورود ماشین آلات به عرصة زندگی افراد و پررنگ تر شدن نقش تجهیزات و دستگاهها در فرآیندهای کاری و افزایش تعامل انسانها با اجزای محیط های صنعتی سازمانها ، با چالش های جدید و مستمری در رابطه با موضوعات سلامت، ایمنی و بهداشت مواجه شدند، بطوریکه تنها رعایت قوانین قدیمی موجود برای رهایی سازمانها کافی بنظر نمی رسد، لذا برای نجات واعتلای سازمانها، نیروی انسانی، بقای محیط زیست و جلوگیری از خسارت وارده به تجهیزات و تأسیسات، مدیریت یکپارچة HSE برای خاتمه دادن به تمامی دغدغه های موجود پا به عرصة صنعت نهاد. سیستم مدیریت HSE یک ابزار مدیریتی برای کنترل و بهبود عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست در همة برنامه های توسعه و پروژه های صنعتی یا تشکیلات سازمانی بوده است، با ایجاد بستر فرهنگی خلاق و نگرشی نو و سیستماتیک در راستای توسعة پایدار و کرامت انسان، بطور یکپارچه و با همگرایی و چیدمان هم افزای نیروهای انسانی و امکانات و تجهیزات و با استفاده از سیستم آموزش کارآمد، ممیزیهای دوره ای، ارزیابی، بهبود مستمر، موجب به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط و افزایش اثرات مطلوب آن از طریق تأمین ایمنی همه جانبة کلیه کارکنان و همکاران سازمان، تجهیزات و تأسیسات و به صفر رساندن حوادث و آسیب های ناسی از کار از طریق کنترل یا حذف شرایط ناایمن و ارتقاء سطح سلامت افراد از طریق اعمال راهکارهای کنترلی مدیریتی، مهندسی و اجرایی در کلیة سطوح سازمان و همچنین صیانت از محیط زیست به عنوان سرمایة بشریت می گردد. گسترش مواد و تکنولوژی نوین گرچه رفاه را افزایش می دهد اما به موازات خود مخاطرات جدیدی را نیز پیش روی بشر قرار می دهد که غلبه بر آن نیازمند احساس مسئولیت همگانی در اجرای برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست برای محافظت از جان انسانها، محیط زیست و سرمایه های ملی می باشد. تکرا حوادث مشابه و ضعف در اثربخشی تمهیدات کنترلی مسئولین را برآن داشت تا با تأمل در طرح و برنامه های کنترل حوادث شرکتهای نفتی معتبر دنیا به تحقیق پیرامون علل موفقیت هر یک بپردازند. تجارب شرکت های نفتی موفق و معتبر در دنیا بیانگر تغییر نگرش واکنشی به نگرش پیشگرانه در برنامه های کنترلی حوادث بوده است. این نگرش آنها را به سمت ایجاد یکپارچگی در مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست سوق داده است. با چنین رویکردی که در آن مدیریت ریسک را منوط به بررسی جنبه ها و مخاطرات بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی می دانستند قابلیت شرکت ها در مباحث مذکور افزایش یافت و نتایج رضایت بخش و مطلوبی را برای آنها فراهم آورد. در صنعت نفت نیز پس از بررسی عملکرد شرکت های موفقی نظیر Shell و Total همچنین نحوة مدیریت برنامه های مرتبط با کنترل حوادث، با این باور که ایجاد روندی سیستماتیک در وهلة اول و توسعه نگرش پیشگیرانه (Proactive) در مرحلة بعدی، صنایع ما را به طرح و برنامه های بهبود یافته و اثربخش با به کارگیری ابزارها و تکنولوژی نوین قادر خواهد ساخت به این عرصه وارد گردید. الگو برداری از نظام مدیریت HSE شرکت های نفتی عضو OGP، بومی سازی مطالب با توجه به نوع صنعت و تسهیلات موجود با توجه به اصل همپایانی (Equifinality) صورت پذیرد. اصل همپایانی صراحتاً اعلام می نماید برای سرعت بخشیدن به برنامه ها و ایجاد جهش مؤثر در کارها می توان از تجارب موفق شرکت معتبر با عملکرد مشابه استفاده نمود. امروزه در صنعت نفت ایران بینش و آمادگی برای مدیریت برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست بصورت یکپارچه ایجاد شده است. صنعت نفت بعنوان صنعتی استراتژیک در کشور، همواره در استفاده از معیارها و استانداردهای معتبر جهانی و به روز نمودن نظامهای مدیریتی پیشگام بوده و بر این اساس از حداکثر توان خود برای ایجاد محیط های کاری سالم و توسعة پایدار بهره گیری می نماید. نظام مدیریت یکپارچه بهداشت، ایمنی و محیط زیست در صنعت نفت مسیر دستیابی به اهداف را که همانا ایجاد محیط های کاری بدون حادثه، بدون آسیب و بدون آلاینده زیست محیطی است، کوتاه می نماید. HSE ضمن کاهش هزینه ها و مخاطرات و افزایش ایمنی و فرصتها، امکان ممیزی یکپارچه و مطمئن را نیز فراهم می آورد. بدین ترتیب در کنار هم قرار گرفتن این سه مقوله تحت مدیریت یکپارچه، اثرات سینرژیک و هم افزایی قابل ملاحظه ای بر یکدیگر داشته و نتایج مثبت جمع جبری آن، به مراتب بیشتر از گذشته خواهد بود.
واحد تقطیر در فشار آتمسفریک
نخستین مرحله پالایش نفت خام،تقطیر در فشار جو است که برشهای اصلی نفت خام را از یکدیگر جدا می کند. برای این منظور نفت خام در کوره تا حدود 360 درجه سانتی گراد گرم شده،سپس به برج تقطیر در جو وارد میشود. فرآورده های این برج عبارتند از :
• محصولات بالای برج شامل: گاز،گاز مایع، بنزین خام و نفتا (بطور مخلوط)
• محصولات جانبی برج شامل: نفتای ممزوج، نفت سفید، نفت گاز
• محصولات ته مانده برج که خوراک واحد تقطیر در خلا محسوب میشود.
از این محصولات فقط نفت سفید مطابق مشخصات لازم به عنوان فرآورده نهائی است. از میان محصولات بالای برج که در برج های دیگر تفکیک میشوند، نفتای سنگین برای ارتقاء درجه آرام سوزی به واحد تبدیل کاتالیستی ارسال شده و محصول بدست آمده از این مرحله با بنزین دستگاه تقطیر(نفتای سبک) مخلوط میشود تا محصول نهائی بنزین مطابق استاندارد شرکت ملی نفت تهیه شود.ظرفیت طراحی شده این دستگاه 80 هزار بشکه در روز بوده که با اجرای طرح افزایش ظرفیت به 110 هزار بشکه ارتقاء یافته است.
واحد تقطیر در خلاء
در این برج به علت وجود خلاء نسبی، مواد سنگین زودتر به نقطه جوش می رسند و عمل تفکیک آسان تر انجام میگیرد.محصولاتی که در این مرحله بدست می آیند عبارتند از: نفت گاز سنگین، نفت گاز سنگین موم دار، روغن های پایه،مواد موم دار اضافی و ته مانده برج.از اختلاط نفت گاز سنگین با نفت گاز سبک واحد تقطیر در جو محصول نهائی نفت گاز تهیه میشود.اختلاط نفت گاز سبک و سنگین موم دار خوراک واحد آیزوماکس (هیدرو کراکینگ) را تشکیل میدهد.بخشی از محصول ته مانده برج تقطیر در خلاء به عنوان خوراک واحد آسفالت به آن واحد ارسال میگردد.ظرفیت طراحی این دستگاه معادل 37440 بشکه در روز است که با انجام تغییرات در آینده نزدیک، این میزان تا 50400 بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
دستگاه گوگرد زدایی از نفتای سنگین و دستگاه تبدیل کاتالیستی
این واحد به منظور افزایش درجه آرام سوزی بنزین تولیدی ایجاد شده است.نفتای حاصل از دستگاه تقطیر که دارای مواد گوگردی و درجه آرام سوزی پایین است ابتدا در دستگاه گوگردزدائی نفتا توسط گاز هیدروژن در مجاورت کاتالیزور (کبالت،مولبید ین و ...) تصفیه شده و مواد گوگردی آن به صورت گاز سولفید هیدروژن جدا میشود. سپس نفتای تصفیه شده از دستگاه ‹‹گوگردزدائ از نفتا›› با هیدروژن مخلوط شده و تحت دما و فشار معین در چهار راکتور در مجاورت کاتالیزور پلاتین ، بر اثر فعل و انفعالات شیمیائی تغییر ماهیت داده به ترکیباتی با درجه آرام سوزی بالا تبدیل میشود.در جه آرام سوزی محصول بنزین بدست آمده بستگی به شرایط عملیاتی راکتورهای واحد داشته و عمدتا در درجه 94 تنظیم میگردد. بنزین حاصل از این دستگاه با نفتای سبک بدست آمده از دستگاه تقطیر به نسبت مشخصی مخلوط شده و پس از افزودن مواد تغییر رنگ و مواد بالا برنده درجه آرام سوزی (mtbe) محصول بنزین نهائی تهیه میگردد. با توجه به ماهیت فعل و انفعالات انجام یافته در راکتورهای این واحد، مقداری گاز هیدروژن، گاز سبک و گاز مایع نیز تولید میشود. واحد گوگرزدائی از نفتا مصرف کننده گاز هیدروژن و واحد افزاینده درجه آرام سوزی به عنوان تولیدکننده واحد هیدروژن محسوب میشود؛ بنابراین مازاد هیدروژن موردنیاز دستگاه تبدیل کاتالیستی به عنوان خوراک واحد هیدروژن به آن واحد فرستاده میشود. ظرفیت طراحی شده دستگاه گوگردزدائی نفتا و تبدیل کاتالیستی به ترتیب 9700 و 11 هزار و 120 بشکه در روز است که با توجه به تغییرات انجام یافته، ظرفیت بالقوه این واحدها به 12100 بشکه در روز افزایش یافته است.
واحد کاهش گرانروى (u-300)
ته مانده سنگینی که از پائین برج تقطیر در خلاء بدست می اید دارای گرانروی (ویسکوزیته) زیاد است و قابل عرضه مستقیم به عنوان سوخت نفت کوره نیست.به همین دلیل ته مانده برج تقطیر در خلاء (و مواد موم دار اضافی) به دستگاه کاهش گرانروی ارسال و در کوره دستگاه تا 460 درجه سانتی گراد گرم میشود تا مولکولهای سنگین در اثر حرارت شکسته شده و به مواد سبک تر و گاز تبدیل شود.محصول این دستگاه ،نفت کوره با گرانروی کمتر، نفت گاز سنگین و بنزین نامرغوب (گوگرددار) است. در صورت نیاز، نفت کوره حاصل از این دستگاه جهت تصحیح برخی خصوصیات با مقداری نفت سفید یا نفت گاز مخلوط میشود. بنزین نامرغوب حاصل به عنوان سوخت دیگهای بخار مصرف میشود. ظرفیت طراحی شده این دستگاه 16500 بشکه در روز است.
دستگاه تهیه گاز مایع
گازهای سبکی که از دستگاه های تقطیر نفت خام، تبدیل کاتالیستی و ایزوماکس بدست می آید مخلوطی از متان،پروپان و بوتان است. در واحد گاز مایع ابتدا گازهای متان و اتان به وسیله عمل تفکیک از سایر گازها مجزا شده و سپس پروپان و بوتان در مراحل بعدی از یکدیگر جدا میشوند؛ آنگاه گاز مایع با اختلاط پروپان و بوتان به نسبت های مناسب تهیه میشود. گاز مایعی که به بازار عرضه می گردد مخلوطی از پروپان و لوتان است که نسبت حجمی اختلاط آنها در فصول مختلف سال متغیر است. به عبارتی پروپان که سبک تر است در تابستان کمتر و در زمستان بیشتر است. ظرفیت طراحی شده دستگاه تهیه گاز مایع 6026 بشکه در روز است.
واحد یونیفاینر نفت گازاین واحد با ظرفیت 88.5 مترمکعب در ساعت جهت تصفیه نفت گاز و گرفتن ترکیبات گوگردى و نیتروژن از محصول نفت گاز طراحى و نصب شده است این عمل تحت فشار هیدروژن انجام مى گیرد و مواد گوگردى بصورت h2s و ترکیبات نیتروژنى بصورت nh3 از سیستم جدا مى شود و محصول نفت گاز طبق استاندارد n.i.o.c جهت مصرف به مخازن ذخیره سازى ارسال مى شود.
واحد آیزوماکس (u-600)
وظیفه دستگاه آیزوماکس تبدیل نفت گاز موم دار برج تقطیر در خلاء به فراورده های مفیدی نظیر بنزین،نفت سفید و نفت گاز سبک است.نفت گاز سنگین موم دار حاصل از تقطیر در خلاء پس از خروج از این برج با یکدیگر مخلوط شده و با نام ایزوفید خوراک دستگاه را تشکیل میدهد.مواد نیتروژنی و گوگردی آن با هیدروژن ترکیب و به ترتیب به گاز آمونیاک و سولفید هیدروژن تبدیل میشود. محصولات این فعل و انفعالات پس از خروج از راکتورها به قسمت تفکیک ارسال میگردند.در برج های این قسمت گازهای پالایشی ، بوتان ، نفتای سبک و سنگین، نفت سفید و نفت گاز از یکدیگر جدا می شوند.نفتای سنگین حاصل، جهت اصلاح درجه آرام سوزی به واحد تبدیل کاتالیستی ارسال و نفتای سبک برای اختلاط با محصول نهائی بنزین استفاده می شود. نفت سفید و نفت گاز دستگاه آیزوماکس بسیار مرغوب است و پس از اختلاط با نفت سفید و نفت گاز دستگاه تقطیر به صورت محصول نهائی عرضه می شود. هیدروژن مورد نیاز این دستگاه از طریق واحد هیدروژن سازی تهیه میشود.ظرفیت طراحی واحد آیزوماکس 18 هزار بشکه در روز است.
واحد هیدروژن (u-700)
هیدروژن مورد نیاز واحد آیزوماکس در واحد هیدروژن تهیه میشود. خوراک واحد هیدروژن گازهای سبک مانند متان،اتان و پروپان است که عمدتا از طریق گازهای غنی از هیدروژن واحد تبدیل کاتالیستی،گازهای بخش فشار بالای واحد تصفیه گاز با آمین و گاز طبیعی تامین می شود. این واحد جهت تولید 34 میلیون فوت مکعب در روز گاز هیدروژن با خلوص تقریبی 97% طراحی شده است.گاز خوراک تحت فشار معین با بخار آب مخلوط شده و سپس به کوره ‹‹ریفرمر›› هدایت میشود.در این کوره گازهای هیدروکربنی با بخارآب در مجاورت کاتالیزور واکنش داده و به هیدروژن، منواکسید کربن و دی اکسیدکربن تبدیل میشند. در مراحل بعد در مجاورت کاتالیزور دیگری تقریبا تمام حجم گاز منواکسید کربن به گاز دی اکشید کربن تبدیل شده و سپس دی اکسید کربن بوسیله محلول منواتانول آمین در یک برج جذب شده و در برج احیا در اثر حرارت از محلول آمین جدا و از بالای برج خارج میشود.
واحد تصفیه گاز با آمین (u-800)
گازهای حاصل از واحدهای تبدیل کاتالیستی، کاهش گرانروی، گوگردزدائی نفت گاز و ایزوماکس که حاوی گازهای اسیدی سولفید هیدروژن است ابتدا باید در این دستگاه مورد تصفیه قرار گیرند. بدین ترتیب که در برجهای جذب کننده این دستگاه که در فشارهای مختلف در سرویس هستند، گازهای سولفید هیدروژن توسط محلول منواتانول آمین جذب و گازهای تصفیه شده از بالای برجها خارج میشوند.گازهای تصفیه شده با توجه به فشار عملیاتی برج جذب مربوطه به عنوان خوراک واحد هیدروژن و یا به عنوان سوخت گازی پالایشگاه مورد استفاده قرار میگیرد. در برج احیاء گازهای سولفید هیدروژن که جذب محلول آمین گردیده در اثر حرارت از آن جدا و جهت تولید گوگرد به واحد گوگردسازی ارسال میگردد. ظرفیت طراحی این واحد 5/11 میلیون فوت مکعب در روز است.
واحد تصفیه آبهای ترش (u-850)
در واحد تصفیه آب ترش توسط دو برج، آمونیاک و سولفید هیدروژن موجود در آبهای فرایندی جدا شده و آب تصفیه شده جهت استفاده در بخش نمک زدای واحد تقطیر ارسال میشود. گازهای سولفید هیدروژن و آمونیاک خروجی از واحد، به واحد گوگردسازی ارسال و در کوره آشغال سوز سوزانیده میشوند. این واحد جهت تصفیه 32 متر مکعب در ساعت آب ترش طراحی گردیده است.
واحد گوگردسازی (u-900)گاز سولفید هیدروژن که از واحد ‹‹تصفیه گاز با آمین ›› بدست می آید و گازهای خروجی واحد آب ترش، خوراک این دستگاه است. در این دستگاه به روش ‹‹کلاوس›› گوگرد تولید میشود.خوراک واحد ابتدا در یک کوره مخصوص در حرارت بالای 1100 درجه سانتیگراد تحت تبدیل حرارتی قرار گرفته و سپس در مجاورت کاتالیزور در یک راکتور دو مرحله ای به گوگرد مذاب آزاد تبدیل شده و پس از تبدیل به گوگرد جامد به بازار عرضه می شود. این دستگاه جهت تولید روزانه 82 تن گوگرد طراحی شده است.
واحد آسفالت سازی (u-1000)
خوراک این دستگاهها قسمتی از ته مانده برج تقطیر در خلا است که در درجه حرارت معینی با دمیدن هوا اکسید شده و محصول قیر با خصوصیت مناسب تهیه میشود.ظریت طراحی واحد قدیم تولید قیر 1000 بشکه و ظرفیت واحد جدید تولید قیر 5500 بشکه در روز است.
واحد تصفیه گاز مایع
گازمایع تولیدی از واحد گاز مایع حاوی مقادیر اندکی ترکیبات گوگردی نظیر سولفید هیدروژن و مرکایتانهای سبک است.در این واحد ترکیبات سولفید هیدروژن و مرکاپتانهای موجود گاز مایع ضمن تماس با محلول کاستیک فعال به دی سولفیدها تبدیل شده و از گاز مایع جدا می شود.
واحد تصفیه نفتای سبک
نفتای سبک تولیدی از واحد گاز مایع نیز حاوی مقادیر جزئی ترکیبات گوگردی و عمدتا به صورت مرکاپتانهای سبک می باشد.این ترکیبات در تماس با محلول کاستیک فعال در این واحد به دی سولفیدها تبدیل شده و محصول نفتای سبک،عاری از مواد گوگردی می گردد.
مدیر شرکت توسعه صنایع پالایشی کشور گفت: 4 پالایشگاه برون مرزی کشور هم اکنون در مرحله انتخاب زمین قرار دارد و برنده مناقصه مرحله مطالعات مهندسی پالایشگاه الفروقلوس سوریه نیز مشخص شده است.
هوشنگ کمائی افزود: 4 پالایشگاه کداح مالزی، پالایشگاه جوهور، بنتن اندونزی و الفروقلس سوریه از جمله پالایشگاه های برون مرزی کشور هستند که در مرحله مطالعاتی بوده و پس از انجام مطالعات تعیین زمین و اخذ مجوزهای لازم از سوی کشورهای مبدا، عملیات احداث این پالایشگاه ها وارد مراحل اجرایی می شود. مدیرعامل شرکت توسعه صنایع پالایش نفت افزود: زمین پالایشگاه الفروقلس سوریه مشخص شده و قراردادهای تامین آب و گاز این پالایشگاه در حال نهایی شدن است. وی تاکید کرد: یک شرکت مشاور ایتالیایی برنده مناقصه شده است و جلسه ابتدایی معرفی کلیات پروژه در اواخر شهریور ماه برگزار می شود. مدیرعامل شرکت توسعه صنایع پالایش نفت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران تاکید کرد: با توافق های انجام شده مشکلی در زمینه تامین منابع مالی این 4 پالایشگاه وجود ندارد و با اتمام مرحله مطالعاتی 3 پالایشگاه دیگر، منتظر اقدام این کشورها در زمینه مشخص کردن محل پالایشگاه و اخذ مجوزهای لازم هستیم. کمائی تصریح کرد: مشارکت در ساخت پالایشگاه های برون مرزی مزایای متعددی برای کشور دارد که تعامل با کشورهای منطقه و اشتغال زایی برای نیروهای کارآمد فنی و تخصصی داخلی از آن جمله است. وی با تاکید بر این که شرکت های ایرانی با مشارکت در این پروژه ها می توانند توان فنی و اجرایی خود را در عرصه بین المللی به نمایش گذارند، گفت: صنایع پالایشی کشور دارای ظرفیت بالای فنی و اجرایی است و این حضور و مشارکت می تواند زمینه استفاده از این ظرفیت های بالقوه و نیز کسب تجارب بین المللی در این عرصه را فراهم آورد. هم اکنون 4 پالایشگاه جوهور و کداح مالزی، بنتن اندونزی و الفروقلوس سوریه از جمله طرح های برون مرزی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران است که با مشارکت کشورهای مبدا ساخته خواهد شد. پالایشگاه کداح مالزی با ظرفیت 250 هزار بشکه در روز، جوهور مالزی با ظرفیت 120 هزار بشکه در روز، الفروقلس سوریه با ظرفیت 140 هزار بشکه در روز و بنتن اندونزی با ظرفیت 300 هزار بشکه در روز (در دو فاز 150 هزار بشکه ای) در کشورهای مبدا ساخته خواهد شد. سهم ایران در احداث 2 پالایشگاه کداح و جوهور مالزی 30درصد، در پالایشگاه الفروقلس سوریه 26درصد و در پالایشگاه بنتن اندونزی 40درصد خواهد بود.
به گزارش شانا به نقل از روابط عمومی منطقه ویژه پارس، سید پیروز موسوی در نشست با مدیران منابع انسانی شرکت ملی نفت ایران، یادآور شد: با توافق های انجام شده با رئیس دانشگاه صنعت نفت، به زودی شعبه ای از این دانشگاه در عسلویه راه اندازی می شود تا در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا خدمات آموزشی لازم و متناسب با نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی در حوزه عملیاتی پارس جنوبی را ارائه دهد. وی تصریح کرد: راه اندازی شعبه ای از این دانشگاه می تواند ما را در زمینه ایجاد و راه اندازی مرکز آموزش صنعت نفت در عسلویه یاری کند، ضمن آن که برای راه اندازی شعبه دانشگاه صنعت نفت در عسلویه کمیته ای متشکل از 9 نفر شکل گرفته است تا امور مربوط به فضا و تجهیزات آموزشی، اسکان و آمد و شد استادان و تسهیلات لازم را فراهم کند. وی افزود: راه اندازی دانشگاه صنعت نفت در عسلویه با هدف ارائه آموزش های لازم برای توانمندسازی نیروی انسانی و افزایش علم و دانش آنان در حوزه های «اقتصاد نفت» و «اقتصاد انرژی» که مقام معظم رهبری در فرمایشات خردمندانه و گوهربار خود در سفر به عسلویه ایراد فرمودند. مدیرعامل سازمان منطقه ویژه پارس یادآور شد: همکاری و همفکری خوبی با مجموعه مدیران دانشگاه صنعت نفت در سه حوزه آموزشی شامل ایجاد پردیس بین المللی دانشگاه صنعت نفت در منطقه ویژه، راه اندازی دانشکده نفت و گاز با اخذ مجوز از وزارت علوم و راه اندازی یک مرکز آموزشی_ پژوهشی به منظور آموزش و افزایش توانمندی و تخصص کارکنان شاغل در حوزه عملیاتی پارس جنوبی انجام شده است. موسوی گفت: در گام نخست با راه اندازی مرکز آموزشی _ پژوهشی دانشگاه صنعت نفت، کار مهم توانمندسازی و ارائه آموزش های فنی و تخصصی به کارکنان موردنیاز برای راه اندازی نهایی فازهای 15، 16، 17 و 18 را عملیاتی خواهیم کرد.